Sa më e ulët të jetë përqindja e leximit dhe krijimi i stimujve të mendimit, kritikës, refleksionit, aq më i fortë do të jetë trungu merkantil-patetik që ka zënë rrënjë në shoqërinë tonë
Bujar MEHOLLI
Modalitetet kitsch që ofron shoqëria bashkëkohore, thellësisht komercialiste, lënë peng kulturën, intelektin, dhe e zgjasin amullinë. Javë më parë ishte dita internacionale e librit (më duket klishe ta vendosësh një ditë për librin, jam partizan i idesë se librit duhet kushtuar të gjitha ditët) që megjithatë, së paku, ia rikujton këtij publiku ekzistencën e tij. Njëfarë pulsimi edhe pse i rrëgjuar, i dobët. Aktivitetet pothuajse ishin inekzistente. Promovimi i librit po ashtu; heshtje televizive ngado. Ndonjë thënie apo postim bajat nëpër rrjete sociale, pastaj scroll-ing postimeve, pëlqimeve e komenteve të mefshta. Situata sociokulturore në të cilën ndodhemi është vërtet mjaft e rëndë: libri, si relikt i një kohe të perënduar, komprometohet gjer në atë farë feje sa që nuk lexohet pothuajse fare, por botohet pafund nëpër ekzemplarë dhe kështu formohen stoqet, me histori bajate dhe sentimentalizma, siç do të shkruante Thomas Bernhard-i, në një qosh gjithë pluhur. Librat e botuar më parë nuk lexohen. Mbahen për dekor. Mediat edhe kur e promovojnë a flasin për librin, e bëjnë nga perspektiva apriori komerciale e koniunkturale, pra, me termat e ri, virale; komprometim i pastër i dijes, leximit, artit e kulturës. Librat e rinj, në masë të madhe me cilësi tejet të dobët, hidhen në margjina pasi ka kaluar euforia e like-ve. Kjo vjen si pasojë e shndërrimit të librit në mjet komercial dhe dekorativ, në kuptimin e souvenir-it që asocon me gjësendet e vjetra, vendosur nëpër kafene për zbukurim. Në një kafene të rrethuar e mbushur dëng me libra s’më patën lejuar madje as t’i prekë me arsyetimin se janë të mbrojtura, duke hyrë kështu në radhët e gjërave të vjetra… Ato thjesht duhet t’i soditësh!
Sa më e ulët të jetë përqindja e leximit dhe krijimi i stimujve të mendimit, kritikës, refleksionit, aq më i fortë do të jetë trungu merkantil-patetik që ka zënë rrënjë në shoqërinë tonë. Kështu dalim para një peizazhi të mjegullt – megjithë arritjet e mëdha dhe hovet teknologjike, përcjellë nga lehtësira të paimagjinueshme – që na shfaqë pastër e qartë imazhin-regres që portretizon njeriun e sotëm duke u kthyer prapa, në vendnumëro, mentalisht, dhe duke absorbuar veçse gjëra triviale, banale, gjithsesi të dëmshme, presumtuoze. Një tendencë sociale që më tepër i kontribuon despiritualizimit dhe mediokritetit si praimazh misterioz, shumë trendy. I dhimbshëm është realiteti jonë ditor kur sheh medie, njerëz të infiltruar (karikatura qesharake që nuk mendojnë gjë tjetër sall manisë për më shumë views/likes e dëngje me komente mediokre nëpër idiotësitë e tyre) që e helmatisin publikun, krijojnë hapësirë mediatike kutërbonjëse, pompozitet për gjërat më të kota të mundshme, më të pavlefshme e degjeneruese, derisa nakatosin çdo gjë…
Kjo makineri dënglash e ka bërë normë absurditetin në shoqërinë tonë, neverinë që buron nga ekranet groteske të tv-së, mjerimin e inercinë intelektuale të dhjetëra portaleve, pseudo-edukimin, pseudo-arsimimin, pseudo-respektin, ka përdhosur gjithçka që dikur konsiderohej vlerë e për të cilën njerëzit punonin fort ta përvetësojnë ngase vlerat nuk vijnë nga qielli – ato fitohen me shumë mund e angazhim. Më shqetëson dhe frikëson kjo gjendje; një fëmijë e ka të vështirë formimin sot ngase ambienti toksik përreth ia determinon karakterin/personalitetin e së nesërmes, nivelin kulturor, shijet artistike, interesimet, prirjet e pasionet – ndaj secili prind duhet bërë kujdes të shtuar për fëmijët që mos të infektohen me butaforitë që u serviren.
Këtu e shoh gjenezën e violencës, gjenezën e krijimit të njeriut vanitoz që është i paaftë të ndiej dhe të bashkëpunojë, është i paaftë të punoi fort e të rafinoi shijen, personalitetin, karakterin. Përpjekjet duhet bërë në strukturimin e shoqërisë, në sanimin e defekteve që vinë nga ekstravaganca e lirisë së tepërt, naiviteti, lehtësia e veprimit pa marrë përgjegjësi, komercializmi e diletantizmi. Një shoqëri e mirëqenë investon në mendim kritik, i jep rëndësi të madhe logjikës dhe autenticitetit, ushqen nacionalizmin racional, krijon potencë mendimi e vizioni; mbi këto premisa mandej gjykohet e shijohet arti, mendohet objektivisht, vlerësohet rëndësia e librit, prodhohen kuadro shkrimtarësh, pedagogësh, mendimtarësh, patriotësh, filozofësh e psikologësh që krijojnë larushi motivesh e temash, i ikin thundrës së diletantizmit e lamentacionit.
Në një bisedë me Ilir Yzeirin, në emisionin ADN të transmetuar në RTSh, kam analizuar këto problematika sociokulturore, pjesë e preokupim kryesor i shkrimeve të mia eseistike. Këtu po i jap, përmbledhtas, disa nga gjërat komfor temës që i kam thënë:
Një nga shkaqet e kësaj amullie kulturore është masmedia, e cila sot e ka fjalën kryesore në shoqërinë tonë; ka krijuar, si të thuash, obeliskun e hatshepsutit, atë majën karakteristike e ka prekur sharlatanizmi apo, po të duam, mund të përdorim edhe terme tjera si prestidigjitatorë, ventrilokë, zhonglerë, për njerëz që e kanë pushtuar jetën publike, mediat, televizionet që janë thellësisht komerciale – kjo pseudodemokraci i ofron tagër snobizmit, majës së sharlatanizmit, që e ka sjell kulturën shqiptare në trajtën e një trupi ektomorf, ulok, i cili nostalgjik për kohët e shkuara, tani mezi mbahet sepse e ardhmja duket e amullt. Arti, letërsia, kultura, operon mbi realityshow-in, komercializmin; arti që synon të rafinoi njeriun e të çojë përpara humanizmin, empatinë, është shndërruar në port-parol të komercializmit dhe e ka kontaminuar hapësirën publike. Kjo qasje merkantile ia ka hequr frerët turbo-nacionalizmit, i cili mund të degradojë e të jetë i rrezikshëm; është krijuar kështu një atmosferë e tillë nga televizioni si instrument kryesor që ka bërë këtë mundjen e botës akademike, kur një sharlatan i llojit të vet, injorant, ka tagër të flasë mbi një çështje të caktuar para një akademiku apo para një njeriu që ka përvojë në aksh fushën. Egalitarizmi në fakt po e përdhos demokracinë, sepse secili mund të thotë a shkruajë ç’të dojë pa dhënë llogari, fjala publike ka peshë, ndaj po u keqpërdor, mund të krijohen pseudoteza të tilla edhe për gjuhën shqipe pa pasur argumente e bazë shkencore, thjesht për masivitet. Kërkesat e publikut të rëndomtë janë shumë të ulëta, ka pak njerëz që përpiqen dhe lexojnë diçka më të thellë, fatkeqësisht mjaftohen me ato që i servon masmedia.
