Ka pasur gjithmonë poetë që kanë pasur qëllime profetike duke folur për terrin sublim. Por profecia moderne nuk është sublime. E ardhmja nuk e bën të qartë një pikturë; terri i saj poetik sillet i shqetësuar rreth mundësive të pacaktuara
Zija VUKAJ
Lirika moderne i vë gjuhës detyrën paradoksale të shprehë e të fshehë njëkohësisht kuptimin. Terri është bërë një parim estetik universal. Dhe është ky që e shkëput kështu poezinë nga funksioni normal i komunikimit të gjuhës për ta mbajtur pezull në një sferë në të cilën më shumë mund të largohet se sa të afrohet. Poetë si Ungareti apo Aleixandre, kur flasin për vete, në të vërtetë, pohojnë elementin human, elementar dhe natyral të poezisë së tyre, ndërsa ky vetë, duket si i dalë nga një proces hermetizimi, i një gjuhe të shifruar, ose, së paku, arrin një efekt të tillë. Lirika e errët flet për episode, për krijesa apo gjëra për të cilat lexuesi nuk e njeh shkakun, vendin a kohën e as nuk do të informohet kurrë. Informacionet nuk plotësohen, por përkundrazi, ndërpriten. Shpesh përmbajtja konsiston vetëm në shprehjet e ndryshueshme të gjuhës që rrëshqasin tutje të ashpra, të nxituara apo më të buta e për të cilat episodet konkrete a emotive, nuk janë veçse materiale, pa një kuptim të deshifrueshëm. Është mjaft domethënëse që disa poetë të periudhës së modernizmit të shekullit XX arrijnë në më shumë hermetizëm se “trubadurët” e vjetër provansalë si Arnaut Daniel; të cilin Pound e ka përkthyer dhe Aragon e admiroi. Shpesh u duk sikur poezia moderne nuk ishte tjetër veçse shënimi i parandjenjave dhe eksperimenteve të verbra, një shënim i mbajtur për një të ardhme në të cilën ajo mund të ndizte parandjenja më të qarta dhe eksperimente më të lumtura. Gjithandej një “vënie në dispozicion” e diçkaje, që për momentin nuk mund të vihet. Nga Rembo e Malarme e më vonë, destinacioni të cilit i drejtohet poezia është e ardhmja, krejtësisht e papërcaktuar. Natyrisht, ka pasur gjithmonë poetë që kanë pasur qëllime profetike duke folur për terrin sublim. Por profecia moderne nuk është sublime. E ardhmja nuk e bën të qartë një pikturë; terri i saj poetik sillet i shqetësuar rreth mundësive të pacaktuara.
Të shumta janë shprehjet e lirikëve që ftojnë në mënyrë programatike në një poezi të errët e nganjëherë edhe e motivojnë. Me vullnetin e errësimit pason problemi i kuptimit. Përgjigjja që i jepet atij, shkon në të njëjtin drejtim me përgjigjen që tashmë i ka dhënë Malarme, edhe pse pa maturinë e vet. W. B. Yeats dëshiron që poezia të marrë aq domethënie sa lexuesi gjen aty. Për T. S. Eliot poezia është një “objekt” i pavarur që rri mes autorit dhe lexuesit, por raporti mes autorit dhe poezisë është i ndryshëm prej lexuesit dhe poezisë; përmes lexuesit poezia futet në një lojë të re kuptimesh, që ka një të drejtë të vetën edhe pse e dredhuar nga ajo që nënkuptohej- për më tepër e pacaktuar- prej autorit. Spanjolli P. Salinas shkruante: “Poezia i është besuar asaj forme të epërme të interpretimit që i përgjigjet nënkuptimi. Kur një poezi është shkruar, është përfunduar sigurisht, por nuk mbaron; ajo kërkon një tjetër poezi në vetvete, te autori, te lexuesi, te heshtja.” Koncepti i kuptimit ia ka lëshuar vendin konceptit të “ripoetizimit”, një “ripoetizim” nga vepra e lexuesit, por edhe nga vepra e atyre forcave anonime poetike për të cilat as autori nuk dinte gjë dhe që flenë të papërdorura akoma në gjuhën e vet, por edhe në heshtje.
