Nuk është gabim t’i shohin këta filma edhe fëmijët tanë, edhe fëmijët e fëmijëve tanë, për të na kuptuar sadopak, e për të na dashur e respektuar pak më tepër
Alma ZENELLARI
Unë i dua filmat shqiptarë. Vazhdoj t’i shoh me të njëjtën dashuri, me të njëjtën kureshtje si atëherë kur i pashë për herë të parë në fëmijëri. Disa mund të më quajnë jashtë mode, disa edhe mund të më thumbojnë me ndonjë batutë. E, megjithatë, unë nuk e humbas kurrë interesin ndaj tyre. I dua filmat, sidomos ato për fëmijë. Emocionohem, prekem e shpesh herë edhe lotoj. Është një ndjesi e habitshme kjo. Mbase tek unë ka akoma doza të tepërta naiviteti. Dua mënyrën si janë realizuar, përmbajtjen e tyre dhe pse shumë herë skematike, e megjithatë mbeten për mua tepër të dashur, tepër edukativë. Vlerësoj lojën e papërsëritshme të aktorëve duke veçuar lojën e mrekullueshme të aktorëve të vegjël, pafajësinë dhe shkathtësinë e tyre. Më habit lehtësia e përshtatjes së artistëve të vegjël me të rriturit. Si arrijnë të kombinojnë kaq lirisht shikimin, fjalën, lëvizjet, gjestet e mimikës? Por, më shumë dua mënyrën se si shqiptohet fjala dhe si zbret ajo tek unë, thjesht e paqtë, e ngrohtë, e ëmbël, e drejtpërdrejtë dhe e sinqertë. Shikoj filmin “Beni ecën vet”, rebelimin e tij mbi lodrat plastike pa jetë. Më magjeps “Mimoza llastica” me dëshirën e saj të papërmbajtur për të qenë në qendër të vëmendjes. “Në shtëpinë tonë”, Miri i vogël që kërkon të duket i rritur në sy të motrës, duke bërë ndonjë spiunllëk te prindërit. Shoku ynë Tili me një tjetër këndvështrim. Ai të fut në mjediset e shkollës, të çliron kujtesën duke të risjellë emrat e shokëve shoqeve, të cilët nuk kishin ndonjë ndryshim të madh nga ti. Ne ishim të gjithë njësoj gati me të njëjtën fëmijëri. Po “Shpella e piratëve”, “Një gjeneral kapet rob”? A s’kemi luajtur mijëra herë ashtu e kur duhej të ktheheshim në shtëpi i kemi tërhequr këmbët zvarrë nga inati. Sepse ndiheshim akoma të pangopur me lojërat tona, ndiheshim të rrëmbyer e plot zell nga historitë që shpiknim dhe i harronim të nesërmen. Zërat tanë bashkoheshin e bëheshin aq të fortë sa ngrinim në këmbë pallatet. Po filmi “Qyteti më i bukur në botë”, fëmijë që luajnë, qeshin, kërkojnë të jenë si të rriturit, t’u ngjajnë atyre. A nuk të duket sikur je edhe ti mes atyre vogëlushëve që thërrasin gëzueshëm, edukatore, edukatore … A nuk janë njëri më i bukur se tjetri, njëri më tërheqës se tjetri. Më duket se edhe fjalët s’i gjej dot për të treguar impaktin e thellë, që kanë lënë këta filma. Duket sikur regjisori apo skenaristi janë bërë bashkë e kanë trokitur butë paqësisht në portat e fëmijërisë time. Kanë ndjekur me kujdes hapat e mi dhe janë entuziazmuar nga dëlirësia, nga natyrshmëria dhe nga naiviteti fëmijëror. Duket sikur më kanë kapur për dore, kanë ecur bashkë me mua nëpër ato vende, në ato fusha, në ato rrugë ku fëmijëria ime ka qenë e gjallë, e zhurmshme po aq e bukur, e magjishme. E papërsëritshme! Më i spikatur është Beni ecën vet. A nuk e gjeni shpesh herë veten tuaj tek ky film i sjellë kaq natyrshëm në skenën shqiptare? Ai duket sikur është shkruar për mua, për ty, për të gjithë ne fëmijët, që mezi prisnim pushimet e verës për të shkuar në fshat te gjyshërit. Beni befasohet nga madhështia e pyllit që e ka ndeshur vetëm në përralla. Befasohet nga dhelpra dinake e shtrirë në oborrin e shtëpisë. Ai s’është fajtor pse e njeh dinakërinë e saj vetëm në përralla. Befasohet nga fjalët lëmenj gruri, kooperativë. Ai nuk e di ç’është jehona, ç’janë kaçkat. Pyet në mënyrën më naive, por të sinqertë “dhen apo dele janë këto”? A nuk jam habitur edhe unë kështu? Po ju a nuk keni bërë pyetje të tilla që sot duken qesharake? Po e tillë ishte bota jonë fëmijërore. Edhe unë jam çuditur nga të panjohurat e fshatit, sepse edhe unë vija nga një qytet i vogël. Jeta në fshat kishte bukurinë dhe magjinë e vet. Edhe unë kam luajtur buzë një përroi të vogël, që kalonte pranë shtëpisë së gjyshes sime. Kam mbushur ujë të freskët nga pusi i fshatit. As unë nuk e dija çfarë ishte një pus. Shpesh më thoshin të mos shkoja të mbushja ujë atje, sepse isha e vogël. Kjo më rriste kureshtjen më tepër dhe kur shihja që gratë e fshatit ishin larguar me kova e shtamba mbi krye, shkoja fshehtas dhe shihja me minuta të tëra ujin që pluskonte poshtë në thellësi të pusit. Pastaj shikoja çikrikun dhe litarin e mbështjellë pas tij dhe kovën që kumbonte kur lëshohej poshtë. Edhe unë kam vrapuar nëpër lëndina duke u mahnitur pas çdo insekti, pas çdo fluture e karkaleci. Kam ndjerë erën e barit të njomë. Kam shkuar fshehtas në kodrat e mbjella me duhan, madje edhe në koshat ku futej duhani më ka zënë gjumi. Sa kujtime të tjera të bukura më kalojnë nëpër mend kur e shoh këtë film. Më duket sikur dje, vrapoja bashkë me fëmijët më të rritur të fshatit, në fushat me pambuk. Sa qindra herë kam vrarë këmbët nëpër plisa duke rendur nga frika e qenve çoban. Jemi fshehur mes dhenve duke u bërë lojëra atyre që na thërrisnin. Shpesh kujtoj si na ulte në shesh mbi një rrugicë, tezja ime, dhe na thoshte “kush shkon pesë vargje me duhan do t’i blej tezja sandale”. Po për mua kjo ishte një sfidë e vërtetë. O zot sa herë janë shpuar gishtat e mi të vegjël, duke shkuar fletët e duhanit një nga një në gjilpërë. Sa herë i kam fshirë lotët që mos të m’i shihnin moshatarët me të cilët zura miqësi në fshat. Ata ishin gjithmonë të gatshëm për të më gjuajtur me fjalë, sepse përpara tyre unë isha vajza llasticë që vinte nga qyteti. Ndaj qaja në fshehtësi. Edhe unë si Beni kam luajtur me kumbulla e çefteli. Kam ngrënë kumbulla thartuqe, kam pikturuar fytyrën me lëngun e kuq të manave të shijshëm. Kam ndjekur patat në fushë. Kam ngacmuar folenë e bletëve. Kam këputur kallinj gruri duke i fërkuar në duar. U kam fryrë halave dhe kam ngrënë farat e zbuluara të grurit. Dhe pse e vogël kam provuar të mbjellë kubikë me zarzavate të ndryshme. Kam provuar si të prashisja tokën me kujdes pa e dëmtuar bimën që sapo kishte ngritur krye mbi tokë. Jam mërzitur, kam qarë me orë të tëra kur shihja fllugat e ngritura mbi pëllëmbët e duarve, sepse pavarësisht gjithçkaje doja të dukesha e rritur. Megjithatë, po aq kam qeshur e jam përkëdhelur nga të gjithë si një llasticë çamarroke. Jam larë në lumë, kam hipur nëpër pemë duke kënduar e kacavjerrë këmbëzbathur. Edhe unë pra kam bërë prapësi. Emocionohem edhe kur shoh filmin “Djali elastik”, djalin që donte të bëhej akrobat. Ai vërtet më bën të derdh lotë sepse edhe unë dikur veproja me aq lehtësi si ai duke bërë sparkatën, unazën, urën. Bëja ushtrime të vështira akrobatike duke ëndërruar të isha në të ardhmen ose një balerinë ose një akrobate . Një ëndërr që për fat të keq mbeti në sirtar dhe nga ata sirtarët që u humbet edhe çelësi. Kur shikoj këta filma të bukur e kam të vështirë të mos ngërthehem para televizorit. Përmallohem, sepse shoh atje veten time me dy bishtaleca imcakë të zbukuruar me fjongo të bardha, me pantallona të kuqe e me një çelës nën bluzë, duke zbritur shkallët e pallatit, duke kërkuar me emra shoqet, duke luajtur syllambylla apo me pafta. Këta filma janë e do të mbeten dëshmia e gjallë e realitetit tonë, dhe i bashkëmoshatarëve të mi, një realitet që nuk arriti të fokusohej siç duhej edhe në një fotografi të thjeshtë bardhë e zi, sepse atëherë edhe fotograf nuk kishte…Në këta filma edukativë është fokusuar fëmijëria ime e bukur dhe pse e varfër. E gjallë intensive, e pangopur me lojëra, e lidhur aq fort me natyrën, me njeri tjetrin e për më tepër me prindërit tanë që lodheshin për ne, për të na dhënë gjithçka sidomos për të na dhënë një fëmijëri të pastër, të sinqertë pa dritëhije. Të pasur me lojëra, të çliruar nga ankthet dhe frikët. Një fëmijëri të shëndetshme! Ndaj nuk është gabim t’i shohin këta filma edhe fëmijët tanë, edhe fëmijët e fëmijëve tanë, për të na kuptuar sadopak, e për të na dashur e respektuar pak më tepër. Për të na kuptuar, se në jetën tonë të vështirë, e vetmja pasuri, e vetmja gjë e bukur dhe e çmuar ishte fëmijëria.
